Tekstbasen

Jippi! Nynorsksenteret er heilt topp for oss norsklærarar som vil ha gode tips til variert nynorskundervisning i skulen. Nett no skulle eg finne fram til gode tekstar elevane mine i vg2, studiespesialiserande, skulle arbeide med, lesa og bruke som dei gode døma. Eg er stadig på utkikk etter gode nynorsktekstar, fordi mine elevar har nynorsk som sidemål, og det gjeld å motivere dei. I tekstbasen til nynorsksenteret finn vi tekstane under ulike sjangerikon, i tilleg til at det på framsida er vist til ei tilrådd tekst. Det er lett å finne fram i tekstbasen, framsida har oversiktleg vegvisar. Gå inn og kikk, gjer deg kjent og bruk!

Lesing og skriving på nynorsk

Vi les Bikubesong av Frode Grytten i norsktimane i vg1. Har brukt lang tid på det, fyrste veka las vi i kvar norsktime for å koma i gang, deretter har vi hatt ein fast time i veka til lesing. Sidan boka er ein novelleroman, passar ho godt til høgtlesing i norsktimane. Eg gjer det slik at elevane les høgt ein og ein, da er alle likt i boka, og det er lett å diskutere den sist lesne novella, da alle har ho godt i minnet. Elevane blir med dette tvinga til å lesa ei heil bok, og det er ikkje dumt, på godt norsk, ja -til og med på god nynorsk. Slik ser elevane at det finst mykje god litteratur på nynorsk, og at nynorsk er eit høgst levande språk, eit bruksspråk.

Dette opplegget passar godt på vår skule, fordi ein skuletime varar seksti minutt, og det blir difor god tid til lesing og refleksjon og/eller skriving etterpå. Det kan kanskje bli noko hektisk der timane er på berre førtifem minutt, da vil det nok vera det beste å gjera det i ein dobbelttime, viss klassen har det på timeplanen. 

I dag avslutta vi leseøkta med referatskriving på nynorsk av den novelle vi las høgt i timen, deretter la elevane referatet ut på Facebook-fagsida. Elevane fekk altså nynorsken inn med lesing og så eiga skriving om det dei hadde lese. Heldigvis hadde vi eit kvarter att av timen da vi var ferdig med å lesa novella, det er meir enn nok tid for å skrive stutte tekstar, referat er jo det, og elevane vart da tvinga til å skrive og formulere seg på nynorsk. Dessutan er Facebook eigna for skriving og publisering av dei korte tekstane. Det vart ein god nynorsktime med lesing og skriving hand i hand.

Framleis Facebook?

"Skriv på Facebook!", sa eg til elevane mine ein vintermorgon i 2010, dei gjorde så, og vi oppretta fagsider og grupper på Facebook. Litt kontroversielt kanskje, men mest tankevekkjande, synest eg sjølv.

Reaksjonane var mange - frå mange; - Kan dei gjera det da? - Korleis gjer du det? - MÅ du vera venn med dei? - Er ikkje Facebook stengd på skulen dykkar? - Kva seier leiinga? - Får du lov til dette? - Er ikkje elevane nok på Facebook? - Kva gjer du når Facebook ikkje skal brukast? - Eg svara: - Ja, - Nei! - Eg får lov. - Ja! -  Men eg styrer når dei skal bruke Facebook, ... - Facebook verkar ikkje forstyrrande inn på mi undervisning. - osv.

"Held du framleis på med Facebook i timane?", får eg tre år seinare ofte høyre og svarar med eitt eller to nikk at det gjer eg, i varierande grad, alt etter kva vi held på med av fagleg stoff. Elevane mine har i år valt lukka Facebook-grupper for å kunne velja kven som skal ha innsyn i det dei deler og legg ut fagleg.

Difor er det ikkje noko nytt  i dette, å bruke Facebook i undervisninga, det digitale er der, vi er på nett, og dei sosiale media blir nytta av både lærarar og elevar. I dag er elevane både på Twitter og Instagram, i tillegg til Facebook, og der kan vi lærarar ikkje styre om elevane vel å følgja oss, så lenge vi har opne kontoar. På Facebook derimot, kan vi sjølv bestemme kven vi vil kommunisere med.

Konkret bruk av sosiale medium, til dømes Facebook, i undervisninga, handlar om kommunikasjon og klasseleiing. Når nettet er ope, veit vi at elevane er på Facebook og sjekkar sida med jamne mellomrom. Dette trur ikkje eg forstyrrer elevane og konsentrasjonen i særleg grad, så lenge dei legg fana ned og er raskt attende i klasserommet. Når vi fyrst nyttar Facebook i undervisninga, så er det lettvint at elevane er pålogga, for skal noko leggjast ut raskt, er den enklaste måten å leggja meldinga eller lenkja ut på Facebook-sida eller gruppa klassen har. Dette gjer elevane sjølve, lenkjer kan også sendast via chatt på Facebook innad i små grupper, det tek berre nokre sekund. Desse funksjonane letnar kommunikasjonen og delinga i klasserommet, der tidsklemma går på lengda av klassetimane, 45 eller 60 minutt, og blir difor ein vinn-vinn situasjon for både lærar og elevar.

Når det gjeld klasseleiinga, er organiseringa av klasserommet viktig for å sjå skjermane og få elevane vekk frå sider som ikkje høyrer heime i timane. I år sit ein av klassane mine ved runde bord (fire store bord), der eg lett kan gå rundt i klasserommet og sjå skjermane til elevane. Ein annan måte er å la elevane sitja med borda inntil veggane i klasserommet med ryggane mot rommet, slik at læraren ser skjermane heile tida, men da må elevane snu seg når læraren går gjennom fagleg stoff framme ved kateteret. (Dette har også vore eitt av argumenta mot runde bord.) Eg har testa båe alternativa, og fann ut, i samråd med elevane, at det framleis, i vår digitale tid, er betre med tradisjonelle pultrekkjer etter kvarandre, fordi elevane opplever det keisamt å snu seg mot kateteret og notere med PCane på fanget. Så får heller vi lærarar vera mobile og ta oss rundar rundt i klasserommet.

Jau, eg nyttar framleis Facebook i timane, kanskje ikkje så mykje som da eg starta med det, men det er der som ein variasjon, særleg for å skapa gode haldningar og nettvett og oppretthalde den gode dialogen med elevane. Facebook er supert for dei raske meldingane, til skriving av stutte tekstar, til oppsummeringar på slutten av timane og tunge lenkjer som til dømes NRK-program. Til samskriving fungerer Google Drive betre enn Facebook, også for lengre tekstar, har skrive om dette her på bloggen. Facebook nyttar vi da for å få tak i og dele lenkja, til det kan andre verkty, som OneNote, sjølvsagt også brukast, det viktigaste er at elevane får lett tak i det dei skal arbeide med.

PCane har vi, der ligg dei digitale verktya, vi lærarar må sjølve velja kva slags verkty vi vil ta i bruk i timane våre, mykje er også fagavhengig, og korleis dette kjem ut i praksis handlar om klasseleiing.

iEtherpad, Google Drive og Facebook

Dei digitale moglegheitene i klasserommet blir stadig fleire. Sia klassane mine arbeider ein del på Facebook, likar eg å finne nye utfordringar for dei der, ikkje fordi Facebook ikkje er digitalt krevjande nok, men fordi eg vil at elevane skal kjenne til dei ulike arenaene dei kan dra nytte av, både i mitt fag og i andre fag. Facebook i timen er ikkje lenger det store nyhende, difor er det greitt å ha Facebook som basis og så teste ut nye område på nettet derifrå. Det gjer eg på den måten at eg har delt lenkja frå Google Drive på Facebook, slik at elevane skriv i det dokumentet etter at lenkja er posta på Facebook. Da slepp elevane å opprette eigen Google-konto for å nyttiggjera seg dette delingsdokumentet. Med ein del arbeid i forkant av eit ferdig dokument, er iEtherpad glimrande å skrive på innad i dei ulike gruppene, og når oppgåvesvaret er ferdig, kan det kopierast inn på dokumentet i Google Drive på Facebook. iEtherpad kan tene som kladd og refleksjonsnotat og Google Drive der det ferdige fagsvaret ligg for deling. Lenkja til iEtherpad forsvinn etter ei tid, og er ho ikkje lagra i OneNote eller annan stad for at innhaldet skal bli kopiert, kan det vera vanskeleg å finne att, da namnet i browseren er langt og komplisert. På Google Drive forsvinn det ikkje, og enda betre er det å finne det att på fagsida på Facebook. Når klassen har eiga fagside eller gruppe på Facebook blir jo det både kunnskapsbank og refleksjonsarena i kommentarfelta for klassen. Facebook sender tråder til så mange og inkuderer enda fleire med sitt breide kommunikasjonsfelt.

Nynorske statusoppdateringar på Facebook

Elevane sine statusoppdateringar frå eigen Facebook-profil

Artig nynorsktime i dag. Fekk elevane til å skrive statusoppdateringane sine på nynorsk på sine eigne Facebook-profilar. Har gjort det før, med hell, difor eg ville gjera det om att. Ikkje noko nytt i dette, men ein suksess kan da gjentakast, ikkje sant? Målet er å vise at nynorsk er eit bruksspråk. Starta timen med å halde fram der vi slapp førre timen; med nynorsk, skreiv om ein heilt vanleg nynorsktime her på bloggen i førre innlegget, og sia elevane er på Facebook var det lettvint å be dei skrive der. Det vekte sjølvsagt engasjement. Desse elevane, vg1, hadde ikkje fått akkurat denne beskjeden før, sjølv om vi har eiga fagside på Facebook. Dei skreiv statusoppdateringar og kommenterte statusen til kvarandre. Slikt blir det god nynorsktrening av og slikt må delast på fagsida på Facebook. Så vart gjort og elevane ville skrive på Facebook på nynorsk ei heil veke framover, etter at eg hadde ymta frampå om det. Så får vi sjå korleis det går, tanken er i alle fall i god nynorskånd, om han lykkast eller ei - det får vi sjå om ei vekes ttid. Hurra for nynorsk på Facebook (att)!

På Twitter tvitra eg sjølvsagt om nynorskhendinga, som vart retweeta av gode tvitrarar:

Ein heilt vanleg nynorsktime

Å variere nynorsktimane i vidaregåande er ei like stor utfordring, anten eg går til time i vg1, vg2 eller vg3. Denne onsdagen stod nynorsk på kalenderen for vg1 i fyrste timen. Heldigvis er det ei tid på dagen elevane er vakne og "fit for fight", som det så poetisk heiter på "ny norsk", så eg la opp til ein fullpakka time med håp om å koma gjennom meir enn eg rakk med den same klassen i går, i den siste timen etter ein dobblettime med gym. I dag hadde eg i alle fall håp om at dei skulle møte utkvilte, mette og utørste. Dette skriv eg for å ymte litt om korleis stoda var i klasserommet i norsktimen tysdag ettermiddag. :-)

Fyrst greip eg tak der vi slapp dagen før; novelleanalyse av "Abraham hogger ned Isak" av Espen Haavardsholm. Analysen dei skulle lesa stod på nynorsk, det passa jo bra i ein nynorsktime, elevane las i læreboka, Grip teksten, og gjorde ei rask samanlikningsoppgåve om analyseteksten opp mot ein mal for tolking av episke tekstar i same læreverket. Elevane noterte her berre stikkord i OneNote for diskusjon seinare.

Hovudteksten; "Abraham hogger ned Isak", er skriven på bokmål og elevane fekk i oppgåve å omsetja dei 13 fyrste linene av novella til nynorsk. Dei arbeidde to og to i lag, sjekka med iFinger og vart ferdig med omsetjinga i såpass god tid at det vart tid til å gå gjennom alle setningane høgt i klassen ved at elevane på omgang las opp ein og ein setning. Eg tok tak i grammatikken og noterte på tavla dei orda som fall vanskelege: substantivbøying av eit auga, verbbøying av å synast, å finnast, kva heiter lille på nynorsk og ikkje ham og man på nynorsk. Ganske nøgd etter denne timen med lesing av novelleanalyse på nynorsk, omsetjing frå bokmål til nynorsk og grammatikkterping. At novella, som var basisen for dette arbeidet, var ei god og sterk novelle som gjorde inntrykk, var heller ikkje dumt, elevane viste interesse både for språk og innhald, det er jo noko som svært ofte heng saman.

Ein heilt vanleg time, men eg trur elevane fekk med seg ein god del. Freistar å ha ein fast time i veka med nynorsk, og det let seg faktisk godt gjera å knytte det opp til relevant fagleg stoff, ei utfordring som slett ikkje er altfor krevjande.

Vi kastar ikkje kattar

«… og så skal dere få møte en ny og lovende NRK-profil, han heter Leo Ajkic, han er bosnier, han er bergenser og den snilleste gangster’n i norsk TV!» sa Anne Lindmo til applaus og hurrarop under introduksjonen til programmet Lindmo på NRK TV sist laurdag. Det bar så godt i veg, på fredeleg vis med Linn Skåber og Kristopher Schau i god samtale med programleiaren, same med Jørn Hurum og hans fossilteam, før Leo Ajkic i møte med andre folk på gata, tøff og rapp i kjeften, på eit vis fasinerande og imponerande i sin verbale stil, råka på ein katt som han berre greip med seg og kasta ut frå ein terrasse. Det såg høgt ut, katten forsvann sjølvsagt, før Leo, tøff i trynet, gjekk vidare og klaska ei dame på rumpa.
Eg fekk sjokk! Ikkje av klasket på damas bakende, men av kattekastet. Kva var det han gjorde? Heiv du berre katten frå deg, Leo? Smilande spurte Anne Lindmo «hvordan gikk det med katta?» då Leo kom inn i studio, ho fekk kontant til svar at katten kom att, «logrende med halen som en hund». For det fyrste så lograr ikkje kattar med halen som ein hund, dei smyg seg tett inntil beina på den dei elskar og stryk med sida på andletet og kjæler med bakenden sin. Slik viser kattar glede, kjærleik og tillit til den som viser dei respekt. Og kattar er kloke dyr, dei ser fort kven dei kan ha tillit til, og dei hugsar. Halen brukar dei til å riste, eller skjelve med, medan dei markerer seg og kjenner seg trygge, samstundes som dei vender bakenden til det eller den dei viser seg fram til; «sjå på meg, eg er rein» er kattespråket her.
Katten kommuniserer altså med bakenden og fortener at vi respekterer språket han uttrykkjer med halen. På same måten som ein ikkje utan vidare klaskar ei dame på bakenden utan hennar samtykke, tek ein ikkje ein katt og berre hiv frå seg. Eg vil tru Leo i forkant hadde klarert kvinnfolkklasket på damas halebakdel, men eg trur ikkje han hadde gjort det same med kattekastet frå terrassen. No var det sikkert ikkje så høgt frå terrassen som det såg ut som, men for sjåarane såg det høgt ut, og eg vil tru det var eit verkemiddel TV-teamet var klar over. Kva skulle ein elles oppnå med kattekastet?
Der rå, tøff og brutal verbalkommunikasjon ikkje strekk til, er det slett ikkje tøft og gangstersnilt å bruke forsvarslause dyr og berre hive frå seg. Tenk over kva slags signal de sender ut ved å vise rå og brutal framferd mot eit forsvarslaust vesen. Vi kastar ikkje kattar. Den handlinga hadde Lindmo tent på å ikkje ha med i programmet, og Leo hadde stått fram mykje meir gangstersnill ved å bøye seg ned og klappe katten i forbifarten og klaske han lett på halebakenden, det hadde katten likt. Dama var nok med på leiken, elles hadde ho sagt frå, det hadde også katten gjort viss han hadde fått ein kjærleg klapp på rumpa, ved å kome smygande att, tett og kjælande inntil beina til Leo, ikkje logrande som ein hund. Når damebakdelen, ifølgje Leo, ikkje rista nok etter klappen hans, vil eg tru at katten han kasta frå seg, rista nok etter sjokket over å bli hivd over gjerdet rett ut frå ein terrasse, same kor høgt eller lågt han fall. Det er ikkje høgda og ristinga det er snakk om her, men kastet eller klappen, anten det gjeld halen på katten eller dama.
På Twitter la eg ut følgjande tweet etter kattekastet laurdag kveld: «Ikkje tull med katten min #lindmo og #Leo: ikkje tøft å kaste kattar, kast kva du vil, men ikkje katten min! #nrk1» Fleire trykte RT, altså vi fekk mange halebakendeklappar tilbake, katten min og eg.