Norsklektoren og den gamle skodespelareleven

Som stolt norsklektor sat eg ein kveld i salen på Det Norske Teatret og såg den tidlegare eleven min, Thomas Bye, spele i stykket Evig ung. Er det noko eg som lærar likar godt, så er det å følgje med elevar etter at eg har sloppe dei ut av den vidaregåande skulen. Å oppleve at ein av elevane står på ei av hovudscenene i landet er stort og rørande. Å sjå og oppleve eleven min var hovudmålet med mi vitjing på Det Norske Teatret denne gongen. Eg vart ikkje skuffa, både stykket og skodespelarprestasjonane var av høgste kvalitet.

Det er utruleg givande å arbeide med elevar i den vidaregåande skulen rett før dei er på veg ut i den vaksne verda. Det er mange måtar å halde kontakten med elevane på, nokre møter ein att med jamne mellomrom i byen, andre stikk innom skulen og helsar på, gjerne skuleavslutninga til jul er blitt ein populær "reunion" for tidlegare elevar, ein triveleg og god tradisjon som blir verdsett av både elevar og personalet. Andre er eg blitt ven med på Facebook, eller følgjer på Twitter, som vaksne forheld vi oss til kvarandre på andre måtar enn den gongen dei var elevar og eg læraren.

Det vart ei stund med undring og ettertanke å sjå eleven min, den svært unge Thomas Bye, spele ein gammal mann på over 80 år. Der og da fekk eg det heilt klårt for meg at vi alle blir gamle ein gong. Også elevane mine blir gamle, og kva slags samfunn har vi da, når dei som er unge no, er blitt dei gamle på aldersheimen? Da er jo ikkje vi her meir, da har dei unge teke over plassen vår. Ja, dei har faktisk gått forbi oss. Dei har rykka opp og vi har rykka ned, eller vidare opp, alt etter som ein ser det.

Sjølvsagt er dette roller som blir spelt av skodespelarane på scena, men i dette stykket spelte skodespelarane seg sjølve som gamle, og Det Norske Teatret var ikkje lenger teater, men aldersheim for pensjonerte skodespelarar. Difor vart det spelte drama så verkeleg og nært, der det reelle kom fram i bruken av eigne namn på skodespelarane saman med eigen arbeidsplass, som hadde vorte aldersheimen deira.

Bak den morosame og uhøgtidlege atmosfæren låg ei sår kjensle av ein alderdom som innhentar oss alle, at det vi aller minst vil oppleve er å bli gløymt, gøymt og ikkje respektert. Hos dei gamle skodespelarane låg både humoren, alvoret, autoritetsangsten, det unge sinnet, gapskratten og råheita heile tida på lur. Dei var herleg ettertenksame og vulgært gode i både replikkar og song. Dei gongene dei var på det mest råe og det mest humoristiske, vekte dei dei såraste kjenslene hos meg for korleis samfunnet vårt ser på og tek vare på dei gamle. Vi må ikkje i møtet vårt med eldre menneske gløyme at dei også har vore unge, spreke, galne og livate. Dei kjenslene kjem att hos alle når høvet er der, slik er det for oss alle, heldigvis.

Dette var aldersheimen for skodespelarane i dag. Men alle er vi vel ein del av denne aldersheimen, kvar og ein innan det miljøet vi er og tilhøyrer, den arbeidsplassen vi deler med andre kolleger, i det huset vi har arbeidet vårt. Livet mitt, og sikkert alle andre sitt også, vart sett i perspektiv saman med gapskratten og humoren frå skodespelarane og den gamle skodespelareleven min; evig unge Thomas Bye, denne teaterkvelden.

Nynorsk og Facebook

På veg til nynorsktimen vrei eg hovudet mitt i påvente av å kome på noko spennande å gjere i timen. Kva skal eg starte med? "Ord for dagen" er fort unnagjort, så er det seksti minutt med terping, repetering, grammatikk og pugging av nynorske verb. Det heiter ikkje "man" på nynorsk, de skal skrive "ein". Eg hører mi eiga stemme, om att og om att og om att! Stakkars elevar.

Sjølv om eg gong på gong har sagt at lykka i livet går gjennom pugging av nynorsk grammatikk, så har eg byrja å tvile på mi eiga lykketilråding. Eg har til og med rådd elevane til å hengje opp den nynorske minigrammtaikken på do, over spegelen, på badet, over alt der dei hyppig ferdast. Dette for at dei skal hugse at det heiter "skrive" og ikkje "skreve", at dei må bruke pronomenet "desse" på nynorsk og ikkje "disse", at dei må vere konsekvente i val av former, at når dei "køyrer" buss heim frå skulen, så inneber det at dei også "høyrer" musikk på iPoden, at dei sjølvsagt kan velje å skrive "kjøre" og "høre", men da skal dei skal vere konsekvente i bruken innan den same teksten.

Elevane må skrive for å lære nynorsk. Kor skriv dei? Jau, dei skriv på Facebook. DER hadde eg planen klar. Eg vart lykkeleg og glad og mest dansa inn i klasserommet. Å be elevane slå på PC-ane er ikkje nødvendig, dei er allereie i status "on" og har blikket stivt inn i skjermane når eg kjem inn og stiller meg bak kateteret. Det har eg slutta å ta meg nær av, eg helsar og alle reiser seg, nokre har vanskar med å vende blikket opp frå skjermen, så ber eg alle opne Facebook-sida si, dersom dei ikkje allereie har gjort det. DA får eg blikkontakt. Mange reaksjonar, alt frå smil til små uttrykk som "hææ?", til og med guten på tredje rekka inst ved veggen tek av seg skyggelua, men eg held på mitt: "Opn Facebook-sida dykkar", seier eg like naturleg som eg skulle ha bedd dei slå opp i tekstboka på Erasmus Montanus, det stykket vi arbeidde med sist time.

Raskt er alle i Facebook-modus, eg ber dei oppdatere profilane sin på nynorsk. Dette vekte interesse og dempa jubel. Eg ville overdrive ved å seie at det vart stormande applaus, men ei større interesse enn eg er van med å få heilt i byrjinga av nynorsktimane mine, det var det. Dei fleste var opptatte av å formulere seg godt og skrive riktig grammatikalsk. Med eitt var mange hender oppe og ville ha hjelp; "er dette riktig, kan eg skrive det på nynorsk?" Eg gjekk frå elev til elev og hjalp til med å finne det rette ordet, den gode setningen, det rette uttrykket.

Kor dei fann uttrykka sine? Jau, mange gjekk inn på ordtak.no og fann sitat der som dei omsette til nynorsk, og fleire av elevane la ut fleire statusoppdateringar, noko som vitnar om at dette vekte skriveglede. Nokre skreiv på veggen til kvarandre, andre prata (altså chatta), og vi vart einige om å skrive på nynorsk på Facebook den kommande veka. Til slutt endra fleire av elevane språket sitt på Facebook frå engelsk eller norsk (bokmål) til norsk (nynorsk).

Dette kallar eg nynorsktime i praksis, elevane skreiv og brukte språket aktivt på sitt område, der dei kanskje ville ha sete og smugtitta likevel. Elevane var nøgde etter timen, men den som kanskje var eller mest nøgd, det var eg, som hadde fått til ein aktiv skrivetime på nynorsk. Og kven har sagt at ein alltid skal skrive så lange tekstar, er det ikkje slik at dei små tekstane er det elevane er mest kjent med frå kvardagen sin innan dei sosiale media?